" เคนिเคฎाเคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें SC-ST เคตिเคाเคธ เคจिเคงि เคเค्เค เคी เค़เคฐूเคฐเคค“เคธเคฎाเคจเคคा เคेเคตเคฒ เค เคงिเคाเคฐ เคฒिเค เคฆेเคจे เคธे เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เคि เคเคธเคो เคฒाเคू เคเคฐเคจे เคธे เคฎिเคฒเคคी เคนै "
เคญाเคฐเคค เคा เคธंเคตिเคงाเคจ เคธाเคฎाเคिเค เคจ्เคฏाเคฏ เคเคฐ เคธเคฎाเคจเคคा เคी เคाเคฐंเคी เคฆेเคคा เคนै। เค
เคจुเคธूเคिเคค เคाเคคि (SC) เคเคฐ เค
เคจुเคธूเคिเคค เคเคจเคाเคคि (ST) เคธเคฎाเค เคो เคธเคฆिเคฏों เคธे เคเคฒे เค เคฐเคนे เคธाเคฎाเคिเค-เคเคฐ्เคฅिเค เคญेเคฆเคญाเคต เคी เคญเคฐเคชाเค เคे เคฒिเค เคตिเคถेเคท เค
เคงिเคाเคฐ เคเคฐ เค
เคตเคธเคฐ เคฆिเค เคเค เคนैं। เคเคธी เคฆिเคถा เคฎें SC-ST เคเคชเคฏोเคเคจा (Scheduled Caste Sub Plan – SCSP / Tribal Sub Plan – TSP) เคฌเคจाเค เคเค เคฅी, เคคाเคि เคนเคฐ เคธाเคฒ เคธเคฐเคाเคฐ เค
เคชเคจे เคฌเคเค เคा เคเค เคจिเคถ्เคिเคค เคนिเคธ्เคธा SC-ST เคธเคฎाเค เคชเคฐ เคเคฐ्เค เคเคฐे।
เคฒेเคिเคจ เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคฎें เคฏเคน เคฐाเคถि เค
เค्เคธเคฐ เค
เคจ्เคฏ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฏोเคเคจाเคं เคฎें เคเคชा เคฆी เคाเคคी เคนै เคเคฐ SC-ST เคธเคฎाเค เคो เคเคธเคा เคชूเคฐा เคนเค़ เคจเคนीं เคฎिเคฒ เคชाเคคा। เคเคธी เค
เคจ्เคฏाเคฏ เคो เคฐोเคเคจे เคे เคฒिเค เคนिเคฎाเคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें SC-ST เคตिเคाเคธ เคจिเคงि เคเค्เค เคฌเคจाเคจे เคी เคฎांเค เคเค เคฐเคนी เคนै।
---
เคธंเคตिเคงाเคจिเค เคเคงाเคฐ
๐ เค
เคจुเคธूเคिเคค เคाเคคि เคเคฐ เคเคจเคाเคคि เคो เคธाเคฎाเคिเค-เคเคฐ्เคฅिเค เคธเคฎाเคจเคคा เคฆिเคฒाเคจे เคे เคฒिเค เคธंเคตिเคงाเคจ เคฎें เคเค เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เคนैं:
เค
เคจुเค्เคेเคฆ 15(4): เคฐाเค्เคฏ เคो เคตिเคถेเคท เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เคเคฐเคจे เคा เค
เคงिเคाเคฐ เคฆेเคคा เคนै เคคाเคि SC/ST เคเคฐ เคชिเคเคก़े เคตเคฐ्เคों เคी เคเคจ्เคจเคคि เคนो เคธเคे।
เค
เคจुเค्เคेเคฆ 16(4): เคธเคฐเคाเคฐी เคจौเคเคฐिเคฏों เคฎें SC/ST เคो เคเคฐเค्เคทเคฃ।
เค
เคจुเค्เคेเคฆ 330 เคเคฐ 332: เคธंเคธเคฆ เคเคฐ เคฐाเค्เคฏ เคตिเคงाเคจเคธเคญाเคं เคฎें SC/ST เคे เคฒिเค เคธीเคें เคเคฐเค्เคทिเคค।
เค
เคจुเค्เคेเคฆ 335: เคธेเคตाเคं เคเคฐ เคชเคฆों เคชเคฐ เคจिเคฏुเค्เคคि เคฎें SC/ST เคนिเคคों เคा เคง्เคฏाเคจ เคฐเคเคจा เค
เคจिเคตाเคฐ्เคฏ।
๐ เคฒेเคिเคจ เคเคจ เค
เคงिเคाเคฐों เคा เค
เคธเคฒी เคช्เคฐเคญाเคต เคคเคญी เคนोเคा เคเคฌ เคฌเคเค เคा เคนिเคธ्เคธा เคญी เคธुเคฐเค्เคทिเคค เคเคฐ เคธเคนी เคเคเคน เคเคฐ्เค เคนो।
---
SCSP เคเคฐ เคนिเคฎाเคเคฒ เคी เคธ्เคฅिเคคि
เคนिเคฎाเคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें 2008-09 เคे เคฆौเคฐाเคจ เคฎुเค्เคฏ เคฏोเคเคจा (Main Plan) เคा 24.72% เคนिเคธ्เคธा SCSP เคे เคฒिเค เคเคตंเคिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคฅा।
เคชเคฐंเคคु เคจेเคถเคจเคฒ เคเคฎीเคถเคจ เคซॉเคฐ SC เคी เคฐिเคชोเคฐ्เค เคे เค
เคจुเคธाเคฐ, เคธिเคฐ्เคซ़ 8% เคฐाเคถि เคนी เคตाเคธ्เคคเคต เคฎें SC-เคตिเคถेเคท เคฏोเคเคจाเคं เคชเคฐ เคเคฐ्เค เคนुเค।
2024-25 เคเคฐ 2025-26 เคे เคฌเคเค เคฆเคธ्เคคाเคตेเค़ों เคฎें SCSP เคा เค
เคฒเค เคช्เคฐเคคिเคถเคค เคธ्เคชเคท्เค เคฐूเคช เคธे เคจเคนीं เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा।
๐ เคเคธเคा เคธीเคงा เคฎเคคเคฒเคฌ เคนै เคि เคฌिเคจा เคाเคจूเคจ เคे SC-ST เคฌเคเค เคो เคเคนीं เคเคฐ เคुเคฎा เคฆिเคฏा เคाเคคा เคนै।
---๐ “เคนिเคฎाเคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ : SCSP เคฌเคเค เคเคตंเคเคจ เคฌเคจाเคฎ เคตाเคธ्เคคเคตिเค เคเคฐ्เค”
เคเคธเคฎें เคธाเคซ़ เคฆिเค เคฐเคนा เคนै เคि เคธเคฐเคाเคฐ เคจे เคिเคคเคจा % SCSP (SC Sub Plan) เคฎें เคเคตंเคिเคค เคिเคฏा, เค
เคธเคฒ เคฎें เคธเคฎाเค เคชเคฐ เคเคธเคธे เคฌเคนुเคค เคเคฎ เคเคฐ्เค เคนुเค।
๐ เคธ्เคชเคท्เคเคคा:
2008-09 เคฎें 24.72% เคเคตंเคเคจ เคฅा, เคชเคฐ เคเคฐ्เค เคนुเค เคธिเคฐ्เคซ़ 8%।
2020-21 เคคเค เคเคตंเคเคจ เคเคเคเคฐ 18% เคฐเคน เคเคฏा เคเคฐ เคเคฐ्เค เคฒเคเคญเค 11% เคนी เคนुเค।
เคฏाเคจि SC/ST เคธเคฎाเค เคे เคนเค़ เคा เคชैเคธा เคฒเคाเคคाเคฐ เคฆूเคธเคฐी เคเคเคน divert เคนुเค।
เคเคธीเคฒिเค SC-ST Vikas Nidhi Act เคฌเคจเคจा เค़เคฐूเคฐी เคนै, เคคाเคि เคฏเคน เคฌเคเค เคाเคจूเคจी เคฐूเคช เคธे เคธुเคฐเค्เคทिเคค เคนो เคเคฐ เคธीเคงे เคธเคฎाเค เคे เคตिเคाเคธ เคชเคฐ เคเคฐ्เค เคนो।
SC-ST เคตिเคाเคธ เคจिเคงि เคเค्เค เค्เคฏों เค़เคฐूเคฐी เคนै?
1. เคाเคจूเคจी เคाเคฐंเคी: SC/ST เคे เคฒिเค เคเคตंเคिเคค เคฌเคเค เคिเคธी เคญी เคนाเคฒเคค เคฎें เค
เคจ्เคฏ เคฏोเคเคจाเคं เคฎें เคเคฐ्เค เคจเคนीं เคिเคฏा เคा เคธเคेเคा।
2. เคชाเคฐเคฆเคฐ्เคถिเคคा: เคนเคฐ เคตिเคญाเค เคो เคเคฐ्เค เคा เคฒेเคा-เคोเคा เคธाเคฐ्เคตเคเคจिเค เคเคฐเคจा เค
เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคนोเคा।
3. เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคी เคญाเคीเคฆाเคฐी: SC/ST เคธเคฎाเค เคो เค
เคชเคจे เคฌเคเค เคे เคเคชเคฏोเค เคชเคฐ เคจเค़เคฐ เคฐเคเคจे เคเคฐ เคธเคตाเคฒ เคชूเคเคจे เคा เค
เคงिเคाเคฐ เคฎिเคฒेเคा।
4. เคธเคฎाเคจเคคा: เคถिเค्เคทा, เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ, เคฐोเค़เคाเคฐ, เคเคฆ्เคฏเคฎिเคคा, เคธ्เคॉเคฒเคฐเคถिเคช เคเคฐ เคौเคถเคฒ เคตिเคाเคธ เคชเคฐ เคธीเคงा เค
เคธเคฐ เคนोเคा।
5. เคญ्เคฐเคท्เคाเคाเคฐ เคชเคฐ เคฐोเค: เคจिเคงि เคा เคฆुเคฐुเคชเคฏोเค, เคाเค़เค़ी เคฏोเคเคจाเคँ เคเคฐ เคฌเคเค เคกाเคฏเคตเคฐ्เคเคจ เคฐुเคेंเคे।
เคนिเคฎाเคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคฎें SC-ST เคตिเคाเคธ เคจिเคงि เคเค्เค เคेเคตเคฒ เคเค เคाเคจूเคจ เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เคि เคธाเคฎाเคिเค-เคเคฐ्เคฅिเค เคจ्เคฏाเคฏ เคเคฐ เคธเคฎाเคจเคคा เคी เคाเคฐंเคी เคนै। เคเคฌ เคคเค เคฏเคน เคाเคจूเคจ เคจเคนीं เคฌเคจेเคा, SC-ST เคธเคฎाเค เคा เคฌเคเค เคाเค़เค़ी เคंเคเคก़ों เคเคฐ เคฆिเคाเคตเคी เคฏोเคเคจाเคं เคฎें เคोเคคा เคฐเคนेเคा।
๐ เคเคธเคฒिเค เค़เคฐूเคฐी เคนै เคि เคธเคฎाเค, เคเคจเคธंเคเค เคจ เคเคฐ เคฐाเคเคจीเคคिเค เคชाเคฐ्เคिเคฏाँ เคเคธ เคฎांเค เคो เคเค เคเคจเคंเคฆोเคฒเคจ เคा เคฐूเคช เคฆें। เค्เคฏोंเคि เคฌाเคฌा เคธाเคนेเคฌ เคกॉ. เคญीเคฎเคฐाเคต เค
ंเคฌेเคกเคเคฐ เคจे เคเคนा เคฅा –
“เคธเคฎाเคจเคคा เคेเคตเคฒ เค
เคงिเคाเคฐ เคฒिเค เคฆेเคจे เคธे เคจเคนीं, เคฌเคฒ्เคि เคเคธเคो เคฒाเคू เคเคฐเคจे เคธे เคฎिเคฒเคคी เคนै।”
---
✍️ เคฒेเคเค เคा เคธुเคाเคต:
เคนिเคฎाเคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคी เคธเคฐเคाเคฐ เคो เคाเคนिเค เคि เคตเคน เคुเคจाเคต เคोเคทเคฃाเคชเคค्เคฐ เคฎें เคिเค เคตाเคฆे เคो เคจिเคญाเค เคเคฐ เคคुเคฐंเคค “SC-ST เคตिเคाเคธ เคจिเคงि เคเค्เค” เคชाเคธ เคเคฐे, เคคाเคि เคฆเคฒिเคค-เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเค เคा เคนिเคธ्เคธा เคธुเคฐเค्เคทिเคค เคนो เคธเคे।